سندروم دامپینگ معده چیست؟

این سندروم در دو نوع زودرس و دیررس بروز می‌کند که هر کدام علائم و زمان بروز متفاوتی دارند. در این مقاله، به بررسی علائم، علل، درمان‌ها و راه‌های پیشگیری از سندروم دامپینگ خواهیم پرداخت.

سندروم دامپینگ چیست؟

سندرم دامپینگ، یک اختلال و عارضه گوارشی است که طی آن معده به‌ طور غیر عادی سریعاً محتویات و غذاهای خورده شده را به روده کوچک منتقل می‌کند که در نتیجه آن به این عارضه “تخلیه سریع معده” نیز گفته می‌شود. این انتقال سریع می‌تواند باعث ورود ناگهانی مقادیر زیادی غذای هضم‌ نشده به روده شود که در نتیجه فرد دچار علائمی مثل تهوع، نفخ، گرفتگی عضلات شکم و اسهال خواهد شد. علاوه بر این، تخلیه سریع معده ممکن است به تغییرات ناگهانی در سطح قند خون نیز منجر شود که می‌تواند به احساس ضعف و گیجی بیانجامد.

در سندروم دامپینگ چه اتفاقی می افتد؟

در سندروم دامپینگ، معده نمی‌تواند محتویات غذا را به شکل تدریجی و کنترل‌ شده به روده کوچک منتقل کند. به‌ طور طبیعی، ماهیچه‌ها، اعصاب و سیگنال‌های هورمونی با یکدیگر هماهنگ می‌شوند تا تخلیه معده به صورت مرحله‌ای انجام شود؛ پیشنهاد می‌کنیم برای اطلاعات بیشتر درباره نقش معده در گوارش غذا ، حتماً مقاله مربوطه را مطالعه کنید. اما در این حالت، دریچه پیلور به‌ طور ناگهانی باز می‌شود و غذا را قبل از تکمیل فرآیند هضم، به روده کوچک هدایت می‌کند.

انواع سندروم دامپینگ

سندروم دامپینگ به دو نوع زودرس و دیررس تقسیم می‌شود، که هر کدام با علائم و زمان‌بندی متفاوتی همراه است.

سندروم دامپینگ زودرس

در سندروم دامپینگ زودرس، علائم معمولاً ۱۰ تا ۳۰ دقیقه پس از صرف غذا آغاز می‌شود. در این حالت، غذای نیمه‌ هضم‌ شده با سرعت زیادی از معده به روده کوچک منتقل می‌شود که باعث می‌شود مایعات از عروق به داخل روده هدایت شوند و حجم آن افزایش یابد. این مسئله می‌تواند به بروز علائمی مثل درد شکمی، حالت تهوع، اسهال و افزایش ضربان قلب (تاکی‌کاردی) منجر شود. همچنین، افزایش هورمون‌های گوارشی باعث اختلال در عملکرد معده و روده می‌شود، که به نوبه خود فرآیند هضم را کند می‌کند.

علت بروز سندروم دامپینگ

علت بروز سندروم دامپینگ معمولاً به تغییرات در آناتومی دستگاه گوارش مرتبط است، به‌ ویژه پس از جراحی‌هایی که باعث کوچک شدن معده مانند جراحی لاغری و یا مواردی مانند آسیب به دریچه پیلور می‌شوند. این تغییرات موجب می‌شود که محتویات معده به‌ طور ناگهانی و بدون هضم کامل به روده کوچک منتقل شوند. این تخلیه سریع، باعث بروز تغییرات شدید در سطح گلوکز خون و افزایش ترشح هورمون‌ها می‌شود. در نوع دیررس این سندروم، افزایش سریع قند در روده کوچک باعث ترشح بیش از حد انسولین از پانکراس می‌شود که در نهایت به کاهش سطح گلوکز خون و علائم هیپوگلیسمی منجر می‌گردد.

علائم سندروم دامپینگ

سندروم دامپینگ به دو دسته از علائم تقسیم می‌شود: علائم اولیه و علائم ثانویه.

1️⃣ علائم اولیه معمولاً 10 تا 30 دقیقه پس از صرف غذا آغاز می‌شود و به‌ طور عمده به سیستم گوارشی و قلبی عروقی مربوط می‌شود. در این مرحله، معده به‌ طور ناگهانی محتویات خود را به روده کوچک تخلیه می‌کند که باعث بروز علائمی چون حالت تهوع، استفراغ، اسهال، درد و گرفتگی شکم، احساس نفخ و تورم شکم می‌شود. علاوه بر این، ممکن است فرد دچار سرگیجه و تپش قلب شود.

نحوه تشخیص سندروم دامپینگ

تشخیص سندروم دامپینگ معمولاً با بررسی علائم بالینی و تاریخچه پزشکی فرد صورت می‌گیرد. پزشک ممکن است از شما بخواهد یک پرسشنامه خودارزیابی به نام مقیاس رتبه‌بندی علائم دامپینگ را تکمیل کنید تا شدت علائم شما مشخص شود. در صورتی که سابقه جراحی معده داشته باشید، تشخیص ممکن است راحت‌تر باشد و در این زمینه جراح چاقی می‌تواند مشکلات بعد از جراحی را بررسی و درمان کند.

اما اگر هیچ سابقه جراحی لاغری وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تخصصی برای تایید تشخیص و رد سایر دلایل احتمالی علائم داشته باشد. این آزمایش‌ها شامل آزمایش‌های خون و تست‌های گوارشی می‌تواند باشد.

آزمایشات لازم برای تشخیص سندروم دامپینگ

برای تشخیص سندروم دامپینگ، پزشکان از مجموعه‌ای از آزمایشات استفاده می‌کنند تا علت علائم بیمار را دقیق‌تر شناسایی کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• 1️⃣ تست تحمل گلوکز خوراکی: در این آزمایش، قند خون قبل و بعد از مصرف محلول گلوکز اندازه‌گیری می‌شود. همچنین هماتوکریت یا تعداد گلبول‌های قرمز خون بررسی می‌شود. افزایش هماتوکریت پس از نوشیدن گلوکز نشان‌دهنده حرکت مایعات از جریان خون به روده است و افت قند خون بعد از 1 تا 3 ساعت می‌تواند نشانه سندروم دامپینگ دیررس باشد.
• 2️⃣ تست تنفس هیدروژن: در این آزمایش، سطح هیدروژن در تنفس اندازه‌گیری می‌شود پس از مصرف محلول گلوکز. نتیجه مثبت نشان می‌دهد که گلوکز به درستی در روده جذب نشده و روده کوچک بار زیادی از محتویات معده را دریافت کرده است.
• 3️⃣ آندوسکوپی فوقانی: در این روش، پزشک با استفاده از یک آندوسکوپ به بررسی معده، مری و اثنی‌عشر می‌پردازد تا مشکلات ساختاری و علل دیگر علائم را شناسایی کند.
• 4️⃣ آزمایش تخلیه معده: این آزمایش نحوه حرکت غذا در معده را اندازه‌گیری می‌کند با افزودن مواد رادیواکتیو به وعده غذایی. پزشک می‌تواند این فرآیند را از طریق اسکنر مشاهده کرده و سرعت تخلیه معده را بررسی کند.

چه کسانی به سندروم دامپینگ مبتلا می شوند؟

همچنین، در برخی موارد، این سندروم ممکن است در افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی خاص نیز بروز کند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که تغییرات در آناتومی معده منجر به تخلیه غیرطبیعی و سریع محتویات معده به روده کوچک می‌شود.

راه های درمان سندروم دامپینگ

درمان سندروم دامپینگ شامل تغییرات در شیوه زندگی، رژیم غذایی، دارو و در موارد شدیدتر، جراحی است. این روش‌ها به کنترل علائم کمک می‌کنند و بسته به شدت بیماری ممکن است متفاوت باشند.

درمان خانگی سندروم دامپینگ

تغییرات در رژیم غذایی و شیوه زندگی می‌تواند به کاهش علائم این بیماری کمک کند. مصرف ۵ تا ۶ وعده غذایی کوچک در روز به جای ۳ وعده بزرگ، جویدن غذا به آرامی، و اجتناب از مصرف مایعات قبل و بعد از غذا از جمله موارد موثر هستند. همچنین، باید از غذاهای دارای قند زیاد و کربوهیدرات‌های ساده مثل نان سفید و برنج سفید پرهیز کرد و غذاهای پر فیبر مانند سبزیجات و حبوبات را بیشتر مصرف کرد.

عمل جراحی سندروم دامپینگ

در موارد شدید یا زمانی که درمان‌های دیگر اثر نداشته باشند، ممکن است جراحی ضروری باشد. این جراحی‌ها معمولاً برای اصلاح مشکلات ساختاری در معده یا روده کوچک انجام می‌شود تا فرآیند تخلیه غذا به روده به حالت طبیعی برگردد و علائم کاهش یابد.

سندروم دامپینگ بعد از جراحی چاقی

سندروم دامپینگ ممکن است بعد از جراحی‌ چاقی مانند بای پس معده یا اسلیو معده رخ دهد. این جراحی‌ها که برای درمان چاقی بیمار انجام می‌شوند، ممکن است باعث تغییرات در آناتومی معده و اختلال در تخلیه غذا به روده شوند، که در نتیجه علائم سندروم دامپینگ را به دنبال داشته باشد.

چه زمانی برای سندرم دامپینگ باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم سندروم دامپینگ به مدت طولانی ادامه یابد یا با تغییرات رژیمی بهبود نیابد، لازم است به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید. همچنین، در صورت کاهش شدید وزن یا احساس ناراحتی‌های جدی بعد از غذا، مشاوره پزشکی ضروری است تا علل دیگر بررسی شود.

سوالات متداول

کلام آخر

سندروم دامپینگ می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افرادی که تحت جراحی‌های معده قرار گرفته‌اند، داشته باشد. هرچند این بیماری ممکن است در برخی افراد به خودی خود بهبود یابد اما برای مدیریت موثر آن، تغییرات رژیم غذایی، درمان‌های دارویی و در موارد خاص جراحی ممکن است ضروری باشد. از آنجا که علائم این سندروم می‌تواند بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد، آگاهی از آن و مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند به پیشگیری از عوارض و تسکین علائم کمک کند. درک دقیق این بیماری و روش‌های درمانی می‌تواند گامی مهم در بهبود وضعیت بیماران باشد.