معده یکی از اعضای حیاتی دستگاه گوارش انسان است که نقش کلیدی در هضم و گوارش غذا دارد. این عضو عضلانی و کیسه مانند بین مری و روده کوچک واقع شده است و به عنوان مخزن و محلی برای پردازش اولیه غذا عمل میکند. هنگامی که غذا وارد معده میشود، آنزیمها و اسید معده شروع به تجزیه مواد غذایی میکنند که این فرآیند به هضم پروتئینها و آمادهسازی مواد غذایی برای جذب در روده کوچک کمک میکند.
◀با توجه به اهمیت معده در فرآیند گوارش، بررسی دقیقتر عملکرد و نقش این عضو حیاتی در بدن، میتواند به درک بهتر سیستم گوارش و درمان بیماریهای مرتبط کمک کند.
آشنایی با دستگاه گوارش
گوارش یکی از بخشهای اصلی بدن محسوب شده که وظیفه دریافت، هضم، جذب و رساندن مواد مغذی غذا به جریان خون را بر عهده دارد. این دستگاه خود متشکل از چندین بخش مختلف است که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
دهان | حلق | مری | معده | دوازدهه | روده کوچک | روده بزرگ | مقعد
برای دریافت مشاوره رایگان با فوق تخصص لاپاراسکوپی فرم زیر را پر کنید.
مهمترین بخش دستگاه گوارش را میتوان معده معرفی کرد که نه تنها برای سیستم گوارش، بلکه برای کل بدن اهمیت دارد. معده در واقع نقش یک مخزن برای نگهداری مواد غذایی خورده شده را دارد و غذا میتواند مدت زمان زیادی در این مخزن بماند. سپس تکه تکه شده و در کوچکترین حالت خود وارد رودهها گردد.
معده در بدن بیشتر افراد شکلی شبیه به حرف J دارد اما ظاهر آن ممکن است در شرایط مختلف مثل پر یا خالی بودن تغییر کند. معده خود شامل چند بخش مختلف است که از جمله اصلیترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دریچهای که بین مری و معده قرار گرفته و در واقع درب ورودی مواد غذایی به معده محسوب میشود.
به این بخش گنبد معده نیز گفته میشود که کمی بالاتر از کاردیا و در سمت چپ ورودی معده قرار گرفته است.
به این بخش اسفنکر پیلور نیز گفته میشود که بین دوازدهه و بدنه معده قرار گرفته است و غذا بعد از هضم شدن از طریق این دریچه عضلانی وارد رودهها خواهد شد.
بدنه معده در واقع حد فاصل بین گنبد معده و ناحیه پیلوریک است.
چاقی یا لاغر؟! نمیدونی؟
لایه های مختلف معده
◀ علاوه بر تمام بخشهای نام برده، معده دارای دیوارهای متشکل از 4 لایه مختلف است که عبارتند از:
1️⃣پوشش لایه مخاطی معده
2️⃣لایه زیر مخاطی که دقیقا زیر مخاط معده قرار گرفته است.
3️⃣لایه عضلانی که شامل 3 لایه عضلات داخلی، حلقوی و طولی میشود.
4️⃣سروزا که بیرونیترین لایه بوده و به نوعی همان امتداد صفاق میباشد.
نقش معده در گوارش غذا
همانطور که پیشتر اشاره شد، معده یک مخزن موقت برای غذاهاییست که خورده میشوند اما نقش بسیار پررنگی در دستگاه گوارش ایفا میکند. به طور کلی عملکرد معده در گوارش غذا حتی بعد از کوچک کردن معده با جراحی چاقی به چند قسمت مختلف تقسیم میشود که در ادامه به بررسی جامع آن خواهیم پرداخت.
اهمیت مخاط معده در سیستم گوارش غذا
مخاط معده با ساختار بسیار عجیبی که دارد، بسیار مفید بوده و شامل تعدادی غده و سلول میشود. این سلولها وظیفه تولید برخی هورمونها، شیره و اسید معده را بر عهده داشته و همچنین نقش موثری در هضم و جذب غذا ایفا میکنند. در ادامه با سلولهای مخاط معده بیشتر آشنا خواهید شد:
✔ پارشیال: این سلول باید اسید معده و فاکتور داخلی معده را تولید کرده که منجر به جذب ویتامین B12 خواهد شد.
✔ سلولهای اصلی: این سلول وظیفه ترشح هورمون پپسینوژن را دارد که یک آنزیم مهم برای جذب پروتئین است.
✔ سلولهای G: این سلول گاسترین ترشح کرده و در تولید اسید معده نقش دارد.
✔ سلولهای مخاطی: همانطور که از نام این سلول پیداست، وظیفه ایجاد سلول مخاطی معده را بر عهده دارند و در محافظت از پوشش معده در برابر اثرات مخرب اسید و آنزیم گوارشی نقش موثری دارند.
✔ غدد درونریز: برخی از سلولها و غدهها نیز وظیفه تولید گرلین را داشته که در واقع هورمون گرسنگی است.
وظایف معده در گوارش غذا
زمانی که غذایی وارد بدن میشود، در واقع سفری را آغاز میکند و از مسیر زیر عبور خواهد کرد:
در ابتدا هورمون گرلین یا همان هورمون گرسنگی ترشح شده و به شما اعلام میکند که معده خالی است. پس از آن که غذا خورده میشود، در ابتدا وارد مری شده و سپس از طریق کاردیا وارد معده خواهد شد. به محض اینکه حجم معده پر شود، ترشح هورمون گرسنگی کاهش یافته و در نهایت قطع خواهد شد.
همانطور که پیشتر گفته شد، غذا برای مدتی در مخزن بدن یعنی معده میماند. مدت زمان توقف غذا در معده به نوع و جنس غذا بستگی خواهد داشت. برای مثال مایعات شفاف مثل آب سریعتر از مواد غذایی نرم و جامد از معده خارج میشوند. در طی این زمان، معده موظف است با استفاده از امکاناتی که دارد، مواد غذایی خورده شده را به ذرات کوچکتر تقسیم کند.
عضلات موجود در لایههای میانی معده مدام منقبض شده و پس از هضم کامل و مخلوط کردن مواد غذایی با شیره معده، آنها را آماده ارسال به داخل رودهها میکند. در نهایت غذا وارد رودهها و سایر بخشهای دستگاه گوارش خواهد شد.
وظایف معده در جذب مواد غذایی
با وجود اینکه اصلیترین عضو بدن در فرایند جذب مواد غذایی روده کوچک است، اما با این حال نمیتوان از نقش معده در این فرایند چشمپوشی کرد. بطور کلی معده توانایی جذب مواد زیر را در بافت خود دارد:
اسیدهای آمینه
اتانول از الکل
کافئین
برخی از داروها مثل آسپرین
ویتامین B12
با انجام جراحی چاقی، نقش معده در دستگاه گوارش تغییر می کند؟
با انجام جراحیهای چاقی مانند عمل اسلیو معده، نقش معده در دستگاه گوارش به طور قابل توجهی تغییر میکند. این نوع جراحی معمولاً به دو روش اسلیو و بای پس معده انجام میشود. در عمل اسلیو معده، بخش بزرگی از معده برداشته میشود، که باعث کاهش حجم معده و به تبع آن کاهش مصرف غذا میشود. در بای پس معده، مسیر عبور غذا تغییر کرده و بخشی از روده کوچک به معده متصل میشود، که منجر به کاهش جذب مواد مغذی میگردد. این تغییرات باعث کاهش وزن، بهبود کنترل قند خون و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مرتبط با چاقی میشود.
◀ بهتر است برای اطلاع دقیق از نحوه عملکرد معده بعد از جراحی چاقی، به مطب دکتر ناصر ملک پور بهترین جراح چاقی در تهران مراجعه کرده و بعد از بررسی شرایط و انتخاب روش مناسب سوالات خود را از ایشان بپرسید.
در صورتی که قصد دارید عمل لاغری انجام دهید، نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- با انجام جراحی لاغری بخشهای زیادی از معده برداشته شده و میزان تولید و ترشح سلولهای مخاط معده تغییر پیدا خواهد کرد.
- پس از جراحی لاغری، حجم معده بسیار کمتر شده و در نتیجه زودتر پر میشود؛ بنابراین میزان تولید هورمون گرسنگی تا حد زیادی کاهش مییابد. بدین ترتیب فرد کمتر غذا خورده و لاغر خواهد شد.
- افرادی که عملهای لاغری مثل بای پس معده را انجام میدهند، میزان کمتری ویتامین B12 جذب میکنند؛ چرا که غذا از بخش تحتانی معده نمیگذرد و از طریق یک میانبر وارد روده کوچک میشود.
چرا دکتر ناصر ملک پور؟!
12 سال هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
چاپ 61 مقاله علمی پژوهشی و 2 جلد کتاب
پایهگذار رشته فلوشیپ لاپاروسکوپی
بیش از 10/000 جراحی موفق و جراحی چاقی
کلام آخر
نقش معده در گوارش غذا و اهمیت آن برای کسانی که عمل لاغری انجام میدهند، بسیار برجسته است. جراحیهای لاغری مانند بای پس و اسلیو معده، ساختار و عملکرد معده را به طور قابل توجهی تغییر میدهند تا به کاهش وزن کمک کنند. این تغییرات میتوانند به کاهش حجم معده، کاهش جذب مواد مغذیو تغییر مسیر عبور غذا منجر شوند.
فهم دقیقتر از نقش معده در گوارش میتواند به بیماران و پزشکان کمک کند تا نتایج بهتری از این جراحیها به دست آورند و عوارض جانبی را به حداقل برسانند. همچنین، آگاهی از این تغییرات به بیماران کمک میکند تا رژیم غذایی و سبک زندگی خود را به گونهای تنظیم کنند که هم از مزایای کاهش وزن بهرهمند شوند و هم سلامت گوارشی خود را حفظ کنند. به همین دلیل، مطالعه و درک عمیقتر از عملکرد معده پس از جراحیهای لاغری بسیار حیاتی است.
مشاوره حضوری با دکتر ناصر ملک پور
اگر برای عمل اسلیو معده و یا سایر جراحیهای چراقی قصد مراجعه به مطب دکتر ناصر ملک پور (فوق تخصص جراحی لاپاراسکوپی) را دارید، میتوانید با شماره زیر تماس بگیرید.
تهران – سعادتآباد، بالاتر از میدان شهرداری، بلوار جوریکی، برج تشریفات، ساختمان شمالی، طبقه3 واحد ۱۲