واریس یکی از شایع‌ترین اختلالات عروقی است که بیشتر در پاها دیده می‌شود و به شکل رگ‌های برجسته، پیچ‌خورده و بنفش‌رنگ ظاهر می‌شود. این بیماری نه تنها ظاهر پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه در موارد شدید می‌تواند با درد، سنگینی و احساس سوزش همراه باشد. واریس زمانی ایجاد می‌شود که دریچه‌های کوچک موجود در رگ‌ها عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد و جریان خون به درستی به سمت قلب بازنگردد.
دقت کنید که شناخت انواع واریس و روش‌های درمان واریس اهمیت زیادی دارد؛ زیرا درمان به موقع می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی جلوگیری کند. در ادامه به بررسی علائم، علل، روش‌های درمان و پیشگیری از واریس خواهیم پرداخت.
واریس چیست؟
واریس به وضعیتی گفته می‌شود که در آن رگ‌های بدن، به‌ویژه در پاها، دچار اتساع و پیچ‌خوردگی می‌شود. این تغییر شکل معمولا به دلیل اختلال در عملکرد دریچه‌های داخل رگ‌ها ایجاد می‌شود؛ دریچه‌هایی که وظیفه دارد خون را فقط در یک جهت، یعنی به سمت قلب، هدایت کند. وقتی این دریچه‌ها ضعیف یا آسیب‌دیده باشد، خون در رگ‌ها جمع می‌شود و باعث تورم، برآمدگی و تغییر رنگ آن‌ها خواهد شد. اگرچه واریس بیشتر جنبه ظاهری دارد، اما در مواردی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عروقی عمیق‌تر باشد که نیاز به بررسی و درمان تخصصی و جراحی واریس پا دارد.
برای دریافت مشاوره و نوبت معاینه فرم زیر را پر کنید.
علائم واریس چیست؟
واریس معمولا به تدریج ظاهر می‌شود و در ابتدا ممکن است فقط با احساس سنگینی یا خستگی در پاها همراه باشد. اما با پیشرفت بیماری، نشانه‌های ظاهری و جسمی بیشتری بروز می‌کند. از جمله علائم رایج این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رگ‌های برجسته و پیچ‌خورده: شایع‌ترین علامت واریس، مشاهده رگ‌هایی است که زیر پوست به رنگ آبی، بنفش یا سبز تیره دیده می‌شود و گاهی حالت برجسته و طنابی شکل دارد.
- تورم در مچ و ساق پا: تجمع خون در رگ‌ها باعث می‌شود که مچ و ساق پای شما متورم شود، به ویژه پس از ایستادن طولانی مدت.
- احساس سنگینی و درد در پاها: بسیاری از بیماران از درد مبهم، احساس فشار یا سنگینی در پاها، به خصوص در پایان روز، شکایت دارند.
- خارش یا سوزش روی پوست: در برخی موارد، پوست روی رگ‌های واریسی دچار خارش، سوزش یا حتی التهاب می‌شود.
- تغییر رنگ پوست: پوست اطراف ناحیه واریسی ممکن است به مرور زمان تیره‌تر یا قهوه‌ای شود که نشانه‌ای از اختلال در جریان خون است.
- گرفتگی یا اسپاسم عضلات: به ویژه در شب‌ها ممکن است گرفتگی عضلات ساق پا ایجاد شود که با احساس درد همراه است. این موضوع به دلیل تجمع بیشتر اسید لاکتیک در اثر اختلال در جریان خون خواهد بود.
علت بروز واریس چیست؟
ایجاد واریس نتیجه مجموعه‌ای از عوامل است که بر گردش خون و سلامت دیواره رگ‌ها تاثیر می‌گذارد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل بروز این بیماری اشاره می‌کنیم:
- ضعف یا آسیب در دریچه‌های وریدی: اصلی‌ترین علت واریس، عملکرد نادرست دریچه‌های کوچک درون رگ‌هاست. این دریچه‌ها باید مانع بازگشت خون شود، اما وقتی ضعیف می‌شود، خون به سمت پایین برمی‌گردد و در رگ‌ها جمع خواهد شد.
- اختلالات ارثی: اگر یکی از والدین یا اعضای نزدیک خانواده به واریس مبتلا باشد، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده نیز افزایش می‌یابد.
- ایستادن یا نشستن طولانی مدت: شغل‌هایی که نیاز به ایستادن یا نشستن مداوم دارد (مانند معلمی، پرستاری یا کار اداری) باعث اختلال در گردش خون پاها و افزایش فشار بر رگ‌ها می‌شود. اثرات ایستادن و نشستن طولانی بر واریس بسیار زیاد است.
- افزایش سن: با بالا رفتن سن، خاصیت ارتجاعی رگ‌ها کاهش می‌یابد و دریچه‌های وریدی نیز عملکرد ضعیف‌تری پیدا می‌کند.
- تغییرات هورمونی: واریس پا در زنان می‌تواند به دلایل تغییرات هورمونی در دوران بارداری، قاعدگی یا یائسگی بروز کند و باعث شل شدن دیواره رگ‌ها و افزایش احتمال واریس شود.
- بارداری: در دوران بارداری، حجم خون بدن افزایش می‌یابد تا نیاز جنین تامین شود، اما این افزایش فشار ممکن است باعث گشاد شدن رگ‌های پا و واریس بارداری شود.
- کم تحرکی: سبک زندگی کم تحرک باعث ضعف عضلات پا می‌شود؛ در حالی که این عضلات نقش مهمی در پمپاژ خون از پاها به سمت قلب دارد.
- آسیب یا لخته در رگ‌ها: هرگونه آسیب به وریدها یا وجود لخته خونی در گذشته می‌تواند عملکرد طبیعی دریچه‌ها را مختل کرده و زمینه بروز واریس را فراهم کند.
انواع واریس
واریس در شدت، ظاهر و محل بروز با یکدیگر تفاوت دارد و بسته به نوع درگیری رگ‌ها به چند دسته تقسیم می‌شود که در ادامه هرکدام را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم:
- واریس سطحی: انواع واریس سطحی در نزدیک‌ترین قسمت پوست قرار دارد و معمولا به شکل رگ‌های نازک و موج‌دار روی پا دیده می‌شود. این نوع واریس خطری برای سلامتی ندارد و بیشتر از نظر ظاهری برای آزاردهنده است.
- واریس برجسته: واریس برجسته در قسمت‌های عمیق‌تر پوست ایجاد می‌شود و به صورت رگ‌های سفت و بالا آمده روی پا دیده خواهد شد. این نوع علاوه بر ظاهر پیچ‌خورده، ممکن است باعث درد، سوزش یا احساس سنگینی در پاها شود.
- واریس تالار: نوع تالار آن در رگ‌های عمیق‌تر پا و در میان عضلات ایجاد می‌شود. این نوع واریس خیلی از مواقع درد و سنگینی پا را به همراه دارد و در صورت درمان نکردن، می‌تواند باعث مشکلات جدی‌تری در گردش خون شود.
- واریس پلکانی: در واریس پلکانی، رگ‌ها به صورت شبکه‌ای در کنار هم قرار میگیرد و ظاهری شبیه پله یا نردبان روی پا ایجاد می‌کند. این نوع معمولا نشانه گشاد شدن چند رگ نزدیک به هم است.
- واریس ورید صافن بزرگ: واریس ورید صافن بزرگ زمانی رخ می‌دهد که این ورید بزرگ پا که از مچ تا کشاله ران امتداد دارد، دچار گشادشدگی و پیچ‌خوردگی شود. این نوع مشکل معمولا در پاها، پشت ران و قسمت بیرونی ران دیده می‌شود و یکی از شایع‌ترین انواع واریس نیز محسوب می‌شود.
- واریس ورید صافن کوچک: این نوع واریس از قسمت پایین ساق پا، نزدیک تاندون آشیل، شروع می‌شود و تا پشت زانو ادامه دارد. معمولا در پشت زانو یا مچ پا مشاهده می‌شود و گاهی همراه با نوع ورید صافن بزرگ بروز پیدا می‌کند.
- واریس متوسط: در نوع متوسط، رگ‌ها نسبتا بزرگ‌تر و واضح‌تر از حالت خفیف دیده می‌شود و معمولا رنگی مایل به آبی یا بنفش دارد. شدت این نوع واریس متوسط است اما ظاهر آن به راحتی قابل تشخیص است.
- واریس شدید: نوع شدید آن شامل رگ‌های بزرگ، برجسته و پیچ‌خورده‌ای بوده که به راحتی زیر پوست قابل مشاهده است. این نوع واریس معمولا با درد، سنگینی و تورم پا همراه است و نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارد.
- واریس شاخه‌ای: واریس شاخه‌ای یا واریس طنابی غالبا در ناحیه زیر زانو ایجاد می‌شود و رگ‌های آن باریک‌تر از واریس ورید صافن است. این رگ‌ها به‌صورت برجسته و قابل مشاهده روی پوست ظاهر خواهد شد.
- واریس عنکبوتی : نوع عنکبوتی آن شامل رگ‌های کوچک و پیچ‌خورده‌ای است که به‌راحتی روی پوست دیده می‌شود. این نوع واریس اغلب قرمز رنگ بوده و بیشتر در پاها ظاهر می‌شود.
چرا دکتر ناصر ملک پور؟!
12 سال هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
چاپ 61 مقاله علمی پژوهشی و 2 جلد کتاب
پایه‌گذار رشته فلوشیپ لاپاروسکوپی
بیش از 10/000 جراحی موفق و جراحی چاقی
واریس در چه قسمتی هایی از بدن ایجاد می شود؟
واریس می‌تواند در بخش‌های مختلف بدن ظاهر شود و بسته به محل ایجاد، علائم و شدت آن متفاوت است:
- پا
- دست
- بیضه
- مری
- صورت
- لگن
- پشت زانو
- ساق پا
- مچ پا
تشخیص واریس چگونه انجام می شود؟
تشخیص این مشکل معمولا با ترکیبی از روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های بالینی انجام می‌شود تا نوع، محل و شدت رگ‌های واریسی مشخص شود:
- سونوگرافی داپلر وریدی: این روش جریان خون در رگ‌ها را بررسی می‌کند و عملکرد دریچه‌های وریدی را نشان می‌دهد.
- تست ترندلنبرگ: این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا دریچه‌های وریدی آسیب‌دیده را شناسایی کند و منبع واریس را تعیین نماید.
- ونوگرافی: تزریق ماده حاجب، تصاویر واضحی از رگ‌ها میگیرد تا انسداد یا نارسایی آن‌ها مشخص شود.
- پلتیسموگرافی: این روش تغییرات حجم رگ‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و عملکرد جریان خون در پاها را ارزیابی می‌نماید.
روش های درمان واریس
روش‌های مختلفی برای درمان واریس وجود دارد که بسته به نوع و شدت آن انتخاب می‌شود. در ادامه هر روش را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.
اسکلروتراپی
اسکلروتراپی روشی است که در آن ماده‌ای مخصوص به داخل رگ واریسی تزریق می‌شود تا دیواره‌های رگ به هم بچسبد و جریان خون از مسیر طبیعی خود عبور کند. این درمان معمولا برای واریس‌های کوچک و متوسط موثر است و عوارض کمی دارد.
لیزر وریدهای واریسی
لیزر وریدهای واریسی روشی غیرتهاجمی است که با تابش نور پرانرژی، رگ‌های آسیب‌دیده را میبندد و جریان خون را به مسیرهای سالم هدایت می‌کند. این درمان معمولا درد کمتری نسبت به جراحی دارد و دوره بهبودی کوتاه‌تری نیز خواهد داشت. لیزر برای واریس سطحی و متوسط بسیار موثر است و نتایج ظاهری قابل توجهی ارائه می‌دهد. (بیشتر بخوانید: تفاوت جراحی باز واریس و لیزر واریس)
رادیو فرکانس حرارتی
رادیو فرکانس حرارتی یک روش کم تهاجم است که با استفاده از انرژی حرارتی، دیواره داخلی رگ واریسی را گرم می‌کند و باعث بسته شدن آن می‌شود. این روش باعث هدایت جریان خون به رگ‌های سالم می‌شود و به دنبال آن علائم واریس کاهش پیدا خواهد کرد. دوره نقاهت این رو نسبتا کوتاه است و بسیاری از بیماران می‌توانند بلافاصله پس از درمان فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرند.
جوراب واریس
این جوراب‌های مخصوص با ایجاد فشار متناسب روی ساق و پاها، جریان خون را در رگ‌ها بهبود می‌بخشد و از گشاد شدن بیشتر رگ‌های واریسی جلوگیری می‌کند. استفاده مداوم از جوراب واریس می‌تواند درد، تورم و سنگینی پا را کاهش دهد. این روش درمانی به ویژه در نوع واریس خفیف تا متوسط بسیار موثر و ایمن است.
فلبکتومی
فلبکتومی یک روش جراحی کوچک و کم تهاجمی است که در آن رگ‌های واریسی از طریق برش‌های کوچک روی پوست برداشته می‌شود. این روش برای واریس‌های سطحی و برجسته مناسب است و می‌تواند ظاهر پاها را بهبود بخشد. دوره بهبودی معمولا کوتاه است و بیماران می‌توانند به سرعت به فعالیت‌های روزمره بازگردند.
جراحی
در موارد شدید واریس که روش‌های غیرتهاجمی کافی نیست، جراحی واریس پا می‌تواند گزینه مناسبی باشد. در این روش رگ‌های واریسی برداشته یا مسدود می‌شود تا جریان خون به مسیرهای سالم منتقل شود. جراحی معمولا نتایج بلندمدت و قابل توجهی دارد، اما نیاز به دوره بهبودی و مراقبت پس از عمل واریس پا خواهد داشت.
روش های پیشگیری از ابتلا به انواع واریس
با رعایت برخی نکات ساده در زندگی روزمره می‌توان احتمال بروز واریس را کاهش داد:
- فعالیت بدنی به بهبود گردش خون و تقویت عضلات پا کمک می‌کند.
- حفظ وزن مناسب فشار روی رگ‌ها را کاهش می‌دهد. بنابراین احتمال بروز واریس خیلی کم‌تر خواهد شد.
- اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت و تغییر موقعیت بدن به جریان بهتر خون کمک می‌کند.
- هنگام استراحت پاها را بالاتر قرار دهید تا بازگشت خون به قلب آسان‌تر شود.
- استفاده از جوراب واریس به حفظ فشار مناسب روی رگ‌ها و جلوگیری از گشاد شدن آن‌ها کمک می‌کند.
- مصرف غذاهای غنی از فیبر و کم نمک به سلامت رگ‌ها و کاهش تورم آن‌ها کمک می‌کند.
- کفش مناسب فشار روی رگ‌ها را کاهش می‌دهد و گردش خون را تسهیل خواهد کرد.
- وازلین برای درمان واریس و پیگیری از آن تا حدودی موثر است.
عوارض واریس چیست؟
اگر واریس درمان نشود یا پیشرفت کند، می‌تواند مشکلات جدی‌تری برای سلامت شما ایجاد کند:
- درد و سنگینی پا: احساس ناراحتی و فشار در پاها که با ایستادن طولانی بدتر می‌شود.
- تورم و التهاب: تجمع مایع و التهاب در ناحیه رگ‌های واریسی بعد از مدتی شایع است.
- خارش و تغییر رنگ پوست: پوست اطراف رگ‌ها ممکن است تیره، خشک یا خارش‌دار شود.
- زخم‌های پوستی: در موارد شدید، زخم‌هایی در اطراف مچ و ساق پا ایجاد می‌شود که به سختی التیام می‌یابد.
- لخته خون: تشکیل لخته در رگ‌های واریسی می‌تواند باعث درد و تورم شدید شود.
- خونریزی: رگ‌های واریسی نزدیک سطح پوست ممکن است دچار پارگی و خونریزی شود. در نتیجه آن حتی کبودی اتفاق خواهد افتاد.
سوالات متداول درباره واریس
واریس ممکن است باعث درد، سنگینی یا سوزش در پاها شود، به ویژه پس از ایستادن طولانی.
درمان خانگی واریس پا و درمان‌های موجود می‌تواند علائم و ظاهر واریس را بهبود دهد، اما پیشگیری و مراقبت مداوم برای جلوگیری از بازگشت آن ضروری است.
بله، حتی پس از درمان، واریس ممکن است در صورت عدم رعایت نکات پیشگیرانه دوباره ظاهر شود.
آب سرد می‌تواند موقتا تورم و احساس سنگینی را کاهش دهد، اما درمان قطعی واریس با آن امکان‌پذیر نیست.
ورزش منظم معمولا از واریس پیشگیری می‌کند و باعث بهبود گردش خون می‌شود، نه ایجاد آن.
هیچ شواهد علمی محکمی وجود ندارد که آب نمک بتواند واریس را درمان کند.
خیر، واریس می‌تواند در دست‌ها، بیضه، صورت و سایر نواحی بدن نیز ظاهر شود، اما پاها شایع‌ترین محل آن است.
کلام آخر
واریس یکی از مشکلات شایع رگ‌های بدن است که بیشتر در پاها ظاهر می‌شود و می‌تواند با درد، سنگینی، تورم و تغییر رنگ پوست همراه باشد. اگرچه این بیماری معمولا بی‌خطر است، اما در صورت پیشرفت می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. خوشبختانه با شناخت انواع واریس، رعایت نکات پیشگیری و بهره‌گیری از روش‌های درمانی متنوع مانند لیزر، اسکلروتراپی، رادیوفرکانس یا جراحی، می‌توان این مشکل را کنترل کرد و از پیشرفت آن جلوگیری نمود.
مشاوره حضوری با دکتر ناصر ملک پور
اگر قصد مراجعه به مطب دکتر ناصر ملک پور (فوق تخصص جراحی لاپاراسکوپی) را دارید، می‌توانید به آدرس زیر مراجعه کنید.
تهران – سعادت‌آباد، بالاتر از میدان شهرداری، بلوار جوریکی، برج تشریفات، ساختمان شمالی، طبقه3 واحد ۱۲
