سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یکی از اختلالات گوارشی شایع است که میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. این بیماری به طور معمول با علائمی همچون درد شکم، نفخ، اسهال یا یبوست همراه است.
اگر چه علت دقیق آن هنوز مشخص نیست اما عوامل مختلفی مانند استرس، تغذیه نامناسب و اختلالات هورمونی ممکن است در بروز آن موثر باشند. در ادامه با ماه همراه باشید تا به بررسی این سندروم، علائم و روشهای درمان آن بپردازیم.

سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟
سندروم روده تحریک پذیر یا همان IBS نوعی اختلال گوارشی مزمن است که عملکرد طبیعی روده را دچار اختلال کرده و علائمی همچون درد شکمی، نفخ، یبوست یا اسهال را به همراه دارد. این بیماری برای سلامتی انسان خطرناک نیست اما میتواند کیفیت زندگی فرد را تحتالشعاع قرار دهد.
براساس تحقیقات انجامشده، زنان بیشتر از مردان به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا میشوند. همچنان علت دقیق این اختلال گوارشی مشخص نشده اما بنظر میرسد اغلب بر اثر استرس، تغذیه نامناسب و برخی حساسیتهای غذایی رخ میدهد. درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما با تغییر سبک زندگی، اصلاح رژیم غذایی و در برخی موارد مصرف دارو، میتوان علائم را کنترل و شدت آن را کاهش داد.
برای دریافت مشاوره رایگان درمان سندروم روده تحریک پذیر فرم زیر را پر کنید.
انواع سندروم روده تحریک پذیر
سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال گوارشی پیچیده است که به چندین زیرگروه تقسیم میشود. علائم و شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت است اما شناخت انواع آن میتواند به مدیریت بهتر نشانهها کمک کند.
سندروم روده تحریک پذیر از نوع یبوست (IBS-C)
در این نوع از IBS، یبوست مزمن یکی از اصلیترین علائم است. مدفوع معمولاً سفت، خشک و تودهای است و دفع آن دشوار خواهد بود. افراد مبتلا ممکن است برای دفع مدفوع نیاز به فشار زیادی داشته باشند و دفعات اجابت مزاج آنها کمتر از حد معمول باشد.
درد شکمی، نفخ و احساس عدم تخلیه کامل پس از دفع، از دیگر نشانههای IBS-C هستند. برای کاهش علائم، افزایش مصرف فیبر، نوشیدن آب کافی و داشتن فعالیت بدنی منظم توصیه میشود.
سندروم روده تحریک پذیر با اسهال (IBS-D)

برخلاف IBS-C، در این نوع از سندروم روده تحریک پذیر، بیمار بیشتر دچار اسهالهای مکرر و ناگهانی میشود. مدفوع معمولاً آبکی و شل است و بیمار احساس فوریت در دفع دارد. علائم دیگری مانند درد شکمی، نفخ و دفع مکرر نیز مشاهده میشود.
IBS-D میتواند در اثر استرس، حساسیتهای غذایی یا تغییرات هورمونی تشدید شود. رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف غذاهای محرک، میتواند به کنترل علائم کمک کند.
سندروم روده تحریک پذیر همراه با عادات روده مختلط ( IBS-A یا IBS-M)
این نوع از IBS ترکیبی از اسهال و یبوست است، به طوری که بیمار در دورههایی دچار یبوست و در دورههایی دیگر اسهال میشود. علائم ممکن است در طول روزها یا هفتهها تغییر کند و همین موضوع، کنترل آن را دشوار میکند.
افراد مبتلا معمولاً دردهای شکمی متناوب، نفخ و احساس ناراحتی گوارشی را تجربه میکنند. تنظیم رژیم غذایی و شناسایی عوامل محرک در کنار کاهش استرس، نقش مهمی در مدیریت این نوع از IBS دارند.
آی بی اس بعد از عفونت (PI-IBS)
این نوع از سندروم روده تحریک پذیر معمولاً پس از یک عفونت گوارشی شدید رخ میدهد. افرادی که به عفونتهای باکتریایی یا ویروسی در دستگاه گوارش مبتلا میشوند، ممکن است حتی پس از بهبودی، علائم IBS را تجربه کنند. این علائم شامل اسهال مزمن، درد شکمی و التهاب طولانیمدت روده است. PI-IBS معمولاً با عدم تعادل میکروبی روده همراه است و ممکن است مدتها پس از درمان عفونت اولیه ادامه داشته باشد.
سندروم روده تحریک پذیر بعد از دیورتیکولیت
دیورتیکولیت وضعیتی است که در آن کیسههای کوچک روده بزرگ دچار التهاب یا عفونت میشوند. برخی از افراد پس از بهبود دیورتیکولیت، علائمی مشابه با IBS را تجربه میکنند. این وضعیت معمولاً شامل دردهای شکمی، تغییر در الگوی دفع (یبوست یا اسهال) و نفخ است. رژیم غذایی غنی از فیبر و مصرف منظم مایعات میتواند به کاهش علائم این نوع از IBS کمک کند.
🔔عمل لاپاراسکوپی روده [ درمان 5 بیماری با لاپاراسکوپی روده]
علت ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر
همانطور که پیشتر گفته شد، هنوز علت دقیقی برای ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر مشخص نشده است اما براساس نظر محققان، عوامل میکروبی میتوانند نقش اساسی در بروز این اختلال داشته باشند. میکروبهای درگیر در گاستروانتریت عفونی گاها با اثرگذاری بر روی سیستم ایمنی بدن، تغییرات طولانیمدتی را در روده ایجاد میکنند. از دیگر عوامل موثر در بروز این بیمار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رژیم غذایی
- عوامل محیطی همچون استرس
- عوامل ژنتیکی
- تغییرات هورمونی خصوصا در زنان
- نقص عملکرد عضلاتی که وظیفه حرکت دادن غذا در بدن را بر عهده دارند.
- عدم توانایی سیستم عصبی مرکز در کنترل سیستم هضم

علائم سندروم روده تحریک پذیر
علائم سندروم روده تحریکپذیر ممکن است با بسیاری از بیماریها و اختلالات دیگر مشابه باشد؛ به همین علت برای تشخیص دقیق آن نیاز است حداقل 3 الی 6 ماه این علائم را به طور متناوب تجربه کنید. زنانی که مبتلا به آی بی اس هستند، در طول دوران پریودی خود علائم بیشتری را احساس خواهند کرد. به طور کلی علائم اصلی سندروم روده عبارتند از:
- اسهال شدید
- یبوست متناوب
- درد شکمی یا گرفتی که معمولا در نیمه پایینی شکم بعد از غذا خوردن رخ میدهد.
- نفخ
- برآمدگی شکم
- وجود مخاط در مدفوع
- تغییر رنگ مدفوع
- احساس نیاز به دفع مدفوع حتی پس از انجام ان
- عدم تحمل غذایی
- اضطراب و استرس
- افسردگی
- دلپیچههای طولانیمدت و سوءهاضمه
- سردرد
- نیاز به ادرار کردن زیاد
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر هستند؟
سندروم روده تحریک پذیر از جمله اختلالات گوارشی است که میتواند هر فردی را درگیر خود کند اما چند گروه از افراد وجود دارند که بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
1️⃣براساس آمار بدست آمده، احتمال بروز این اختلال در زنان 2 برابر آقایان است. |
2️⃣افراد با سن کمتر از 50 سال بیشتر از افراد مسنتر به این اختلال مبتلا میشوند. |
3️⃣داشتن سابقه ابتلا به IBS در خانواده. |
4️⃣سابقه تجربههای استرسزا. |
5️⃣داشتن عفونت شدید در دستگاه گوارش. |
غذاهای مضر برای مبتلایان به روده تحریک پذیر
رعایت رژیم غذایی یکی از مهمترین اقداماتی که افراد مبتلا به روده تحریک پذیر باید انجام دهند. برخی از مواد غذایی اعم از نوشیدنیها و خوراکیها، محرک اصلی این بیماری محسوب میشوند و باید از خوردن آنها اجتناب کرد. از جمله غذاهای مضر برای بیماران مبتلا به IBS میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- شیر
- الکل
- شکلات
- لوبیا
- کرفس
- پیاز
- هویج
- کشمش
- موز
- زردآلو
- آلو خشک
- جوانه بروکسل
- شیرینی جات
- محصولات لبنی
- آدامسهای بدون قند
- نوشیدنیهای حاوی کافئین
چرا دکتر ناصر ملک پور؟!
12 سال هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
چاپ 61 مقاله علمی پژوهشی و 2 جلد کتاب
پایهگذار رشته فلوشیپ لاپاروسکوپی
بیش از 10/000 جراحی موفق و جراحی چاقی

رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر
انتخاب مواد غذایی مناسب میتواند به کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر کمک کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
- مدیریت مصرف فیبر : افزایش متعادل فیبر در رژیم غذایی به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک میکند. مصرف سبزیجات پخته، میوههای بدون پوست و غلات کامل گزینههای مناسبی برای جذب فیبر هستند.
- مکملهای پروبیوتیک : پروبیوتیکها باکتریهای مفیدی هستند که تعادل فلور روده را حفظ کرده و علائم IBS را کاهش میدهند. مصرف مداوم لبنیات پروبیوتیک یا مکملهای حاوی این باکتریها میتواند در طولانیمدت تأثیرگذار باشد.
- یادداشت عادات غذایی : هر فرد واکنش متفاوتی به مواد غذایی دارد، بنابراین ثبت آنچه میخورید به شناسایی مواد تحریککننده کمک میکند. با این روش میتوان رژیم غذایی مناسبتری برای کاهش علائم تنظیم کرد.
🔔انسداد روده بعد از جراحی چاقی (عوارض انسداد روده بعد از جراحی چاقی)
تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
تشخیص سندروم روده تحریک پذیر (IBS) به دلیل نبود یک آزمایش قطعی، معمولاً بر اساس علائم بیمار و بررسیهای پزشکی انجام میشود. پزشک با بررسی سابقه پزشکی، الگوی تغییرات گوارشی و علائم مرتبط، میتواند این بیماری را شناسایی کند. در برخی موارد، آزمایشهای تکمیلی برای رد سایر بیماریهای مشابه مورد نیاز است.
آزمایشهای لازم برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
پزشک ممکن است برای تایید تشخیص، آزمایشهایی مانند آزمایش خون برای بررسی عدم تحمل لاکتوز، آزمایش مدفوع برای بررسی عفونتها و کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی برای بررسی التهاب روده انجام دهد. در مواردی که فرد سابقه خانوادگی بیماریهای گوارشی دارد، غربالگری سرطان روده بزرگ نیز توصیه میشود.
درمان بیماری روده تحریک پذیر
هیچ درمان قطعی برای سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد اما میتوان با رعایت برخی نکات، علائم آن را کنترل کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. در ادامه، روشهای مؤثر برای مدیریت این بیماری را بررسی میکنیم.

مدیریت رژیم غذایی
- پرهیز از غذاهای محرک: برخی خوراکیها مانند آدامسهای بدون قند، نوشیدنیهای گازدار و الکل میتوانند علائم را تشدید کنند.
- افزایش مصرف فیبر: مواد غذایی حاوی جو دوسر و فیبر محلول میتوانند به کاهش نفخ و یبوست کمک کنند.
- ثبات در وعدههای غذایی: مصرف منظم وعدههای غذایی و پرهیز از حذف هر وعده، به تنظیم عملکرد روده کمک میکند.
کنترل استرس و اضطراب
- مدیتیشن و یوگا: تمرینات آرامسازی ذهنی تاثیر مثبتی بر کاهش علائم دارند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی به تنظیم حرکات روده و کاهش تنش کمک میکند.
- مشاوره و رواندرمانی: مراجعه به روانشناس در کنترل استرس و اضطراب مرتبط با بیماری موثر است.
مصرف دارو
- داروهای ضد اسپاسم: برای کاهش گرفتگی و درد روده تجویز میشوند.
- داروهای ضد یبوست و ضد اسهال: بسته به نوع علائم بیمار، مصرف این داروها تحت نظر پزشک توصیه میشود.
- آنتیبیوتیکها: در برخی موارد، پزشک برای کاهش علائم، داروهای خاصی مانند ریفاکسیمین تجویز میکند.
درمانهای روانشناختی
- هیپنوتراپی: میتواند به کنترل درد و بهبود علائم کمک کند.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): با تغییر نگرش و مدیریت اضطراب، به کنترل علائم بیماری کمک میکند.
- ورزشهای ذهنی و جسمی: انجام تمرینات متناسب با شرایط بیمار میتواند به بهبود وضعیت عمومی کمک کند.
درمان گیاهی بیماری روده تحریک پذیر
درمانهای گیاهی میتوانند به کاهش علائم سندروم روده تحریکپذیر کمک کنند، زیرا برخی از آنها خاصیت ضدالتهابی و آرامبخشی دارند. نعناع به دلیل اثر ضد اسپاسم خود، به تسکین درد و کاهش نفخ کمک میکند. زنجبیل نیز با بهبود عملکرد گوارش، احساس تهوع و التهاب روده را کاهش میدهد.
بابونه و اسطوخودوس به آرامش عضلات روده و کاهش استرس که یکی از عوامل تشدید کننده این بیماری است، کمک میکنند. همچنین مصرف دمنوش آویشن و پونه میتواند به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش گرفتگیهای شکمی کمک کند. با این حال، بهتر است قبل از مصرف هرگونه گیاه دارویی، با پزشک مشورت کنید تا از تداخلات احتمالی با سایر درمانها جلوگیری شود.
بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیر
انتخاب بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیر به شرایط فردی بیمار بستگی دارد و نمیتوان یک داروی مشخص را برای همه تجویز کرد. برخی داروها برای کاهش اسپاسم و درد شکم، برخی دیگر برای کنترل یبوست یا اسهال و گروهی نیز برای کاهش استرس و اضطراب مرتبط با این بیماری تجویز میشوند.
به همین دلیل، لازم است که هر فرد تحت نظر پزشک، داروی مناسب خود را دریافت کند تا از عوارض احتمالی و تداخلات دارویی جلوگیری شود.

ورزش مناسب برای سندروم روده تحریک پذیر
ورزشهای ملایم و منظم میتوانند تاثیر مثبتی بر کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر داشته باشند. پیادهروی، دویدن آرام، شنا و یوگا از جمله فعالیتهایی هستند که به بهبود عملکرد روده و کاهش استرس کمک میکنند. تمرینات تنفسی نیز میتوانند تنشهای عضلانی را کاهش داده و احساس آرامش را تقویت کنند. از سوی دیگر، ورزشهای سنگین و پرفشار ممکن است علائم را تشدید کنند. بنابراین، بهتر است قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک مشورت کرده و مناسبترین روش را انتخاب کنید.
عوارض سندروم روده تحریک پذیر
سندروم روده تحریکپذیر (IBS) یک بیماری مزمن گوارشی است که میتواند فراتر از مشکلات گوارشی، بر سلامت عمومی بدن تأثیر بگذارد. برخی از عوارض رایج آن شامل موارد زیر است:
- انسداد روده: یبوست طولانیمدت میتواند باعث تجمع مدفوع سخت در روده شود که ممکن است به درد، تهوع و حتی استفراغ منجر شود.
- عدم تحمل غذایی: افراد مبتلا معمولاً نسبت به برخی غذاها مانند لبنیات، گندم و قندها حساسیت بیشتری دارند.
- سوء تغذیه: محدودیتهای غذایی ناشی از IBS ممکن است باعث کمبود ویتامینها و مواد مغذی مورد نیاز بدن شود.
- هموروئید: یبوست یا اسهال مکرر میتواند به تورم و التهاب رگهای اطراف مقعد منجر شود.
- مشکلات بارداری: تغییرات هورمونی و فشار جنین بر روده میتواند علائم IBS را در زنان باردار تشدید کند.
- کاهش کیفیت زندگی: تغییرات ناگهانی در عملکرد روده، زندگی روزمره و حتی روابط اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار میدهد.
- افسردگی و اضطراب: ارتباط قوی بین مغز و روده باعث میشود که افراد مبتلا بیشتر دچار مشکلات روحی مانند اضطراب و افسردگی شوند.
- زودانزالی: در برخی موارد، IBS با مشکلات جنسی مانند انزال زودرس مرتبط است.
- سردرد و سرگیجه: درد شدید شکمی میتواند باعث سرگیجه و در مواردی حتی غش شود.
- تپش قلب: عدم جذب مناسب مواد مغذی مانند منیزیم ممکن است بر عملکرد قلب تاثیر گذاشته و تپش قلب ایجاد کند.
- مشکلات پوستی: برخی تحقیقات نشان دادهاند که IBS میتواند با مشکلات پوستی مانند آکنه مرتبط باشد.
- مشکلات روزهداری: روزه گرفتن در افراد مبتلا ممکن است باعث تشدید یبوست یا اسهال شود.
- ریزش مو: سوء تغذیه و کمبود ویتامینها در IBS میتواند باعث ضعف و ریزش مو شود.
جلوگیری از سندروم روده تحریک پذیر
جلوگیری از سندروم روده تحریک پذیر به دلیل عدم وجود علت مشخص برای آن امکانپذیر نیست. با این حال، مدیریت علائم بهطور مؤثر میتواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، کاهش استرس و ورزش منظم میتواند به کاهش شدت علائم کمک کند. به محض مشاهده علائم، مشاوره با پزشک و پیروی از توصیههای او برای تنظیم رژیم غذایی و سبک زندگی میتواند به بهبود وضعیت کمک کند.
سوالات متداول درباره سندروم روده تحریک پذیر
مصرف جو دوسر، بذر کتان، پرهیز از غذاهایی که هضم سختی دارند همچون کلم و کلم بروکلی، اجتناب از محصولات حاوی شیرینکننده میتواند در کاهش نفخ، گرفتگی عضلات و باد معده موثر باشد.
مدیریت مصرف فیبر، اجتناب از محصولات قندی و مشاوره با یک داروساز به کاهش اسهال ناشی از IBS کمک میکند.
مصرف آب را افزایش داده و فیبر را ترجیحا به صورت محلول مصرف کنید.
خیر، سندروم روده تحریکپذیر منجر به بروز سرطان نمیشود.
فشار روحی میتواند آغازگر علائم سندروم روده تحریکپذیر باشد.
کلام آخر
مدیریت سندروم روده تحریک پذیر نیازمند توجه به تغییرات سبک زندگی، تغذیه مناسب و درمانهای دارویی یا گیاهی است. هرچند این بیماری ممکن است به طور کامل درمان نشود اما با رعایت نکات درمانی و مشاوره با پزشک، افراد مبتلا میتوانند علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. همچنین، مدیریت استرس و انجام ورزشهای منظم میتواند به کاهش شدت علائم و بهبود عملکرد گوارشی کمک کند.